واقعیت جهاد و معانی عمیق و روحانی آن مبرّی از هر گونه جهات منفی میباشد و حقیقت آن بر خلاف مفاهیم و برداشتهای سطحی و غلط مرسوم در جوامع کنونی است. جهاد یک وظیفه و تکلیف دینی جهت پرورش قابلیت درونی و عروج روحانی بوده و بطور کلی ربطی به جنگ و خشونت ندارد.

جهاد از ریشه کلمه "جهد" به معنای سعی و کوشش است و منظور از آن، بکارگیری نهایت همّت و قوا جهت غلبه بر صفات پست و امیال زودگذر و تزکیه نفس سرکش به منظور کشف و شناخت حقیقت وجودی انسان می باشد. جهاد در اصل جدّ و جهد درونی در مسیر خودشناسی است که هر مٶمنی میبایست تا حصول آرمان نهایی که همانا سیر و عروج باطنی و شناخت خداوند است از آن غافل نشود.

هدف از جهاد، غلبه بر نفس و تزکیه و عروج آن میباشد. نفس در پست ترین مرتبه، نمایانگر موجودیت سرکش و صفات غریزی انسان و کبر و خودخواهی اوست که همواره انسان را به سوی پستی سوق داده و مانع عروج معنوی او میگردد. سفر خودشناسی مستلزم مبارزه دائمی با نفس و تزکیه آن میباشد. خداوند در قرآن کریم میفرماید:
اما من خاف مقام ربه و نهى النفس عن الهوى
و امّا آنکس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوی باز دارد (سوره ٧٩ - آیه ٤٠)
و الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا و ان الله لمع المحسنين
و آنان که بکوشند در راه ما، هر آینه بنمایانیمشان راههای خویش را همانا خداست با نیکوکاران (سوره ۲۹ - آیه ۶۹)

نفس، انسان را بسوی حرص و آز، حسادت، کبر، خودخواهی و صفات پست که نهایتا" پشیمانی را بدنبال دارد، سوق میدهد. انسان میبایست دائماً نفس خود را مهار نموده و بر تزکیه آن بکوشد. همانند اسب سواری که هرگز افسار اسب سرکش را رها ننموده و نه تنها کنترل را بدو نمیسپارد، بلکه دائماً در صدد مهار نمودن و رام کردن آن میباشد، زیرا بخوبی میداند که یک لحظه غفلت او را از مسیر دور ساخته و رسیدن به مقصد را غیر ممکن میسازد.

رسول اکرم حضرت محمّد(ص) مبارزه با نفس و تزکیه آن را "جهاد اکبر" نامیده اند. زیرا بنا بر فرمایش پیامبر اکرم در حدیث قدسی "بدترین دشمن شما در میان دو پهلوی شما است."

جهاد اکبر و تزکیه نفس بدون هدایت معلم روحانی غیر ممکن میباشد. معلم روحانی، عارف>، هادی و راهنمایی است که سیر و سلوک و بعبارت دیگر طی طریق خودشناسی را برای سالک هموار و عروح روحانی او را میسر می سازد.
بر طبق تعالیم مکتب طریقت اویسی شاه مقصودی®، بدن انسان از یک نظام ذاتی در خود برخوردار است که عروج او را به والاترین مراتب وجودی میسّر میسازد. مولانا صلاح الدّین علی نادر عنقا، پیر مکتب طریقت اویسی شاه مقصودی، مکتب عرفان اسلامی® می فرمایند:
"کشف واقعیت موجودیت انسان و شناخت "من" حقیقی، یقین و صلح و آرامش را به ارمغان میآورد. یقین بر اساس کشف و شهود و حصول علم میسّر میگردد."

در اسلام، جهاد یکی از ارکان فروع دین است که هر مسلمانی موظّف به اجرای آن میباشد. فروع دین جهت تزکیه نفس وضع گردیده.