"در قلمرو قدسی خداوند، فقط رازهای نهفته در قلب کارگزارند."

حضرت مولانا صلاح الدّین علی نادر عنقا، پیر اویسی

از « عرفان پلی مابین ادیان » 1

پدیده ای بنام دین در ابتدا بدینصورت آغاز گردید که افراد خود را در مقابل قدرتهای طبیعت و حوادث آن ناچیز و بیچاره انگاشته و ناگزیر سمبلی از آن نیروها و مظاهر قدرت را بصورت بتها ساخته و به پرستش آن مشغول شدند و تدریجاً فراموش کردند که بتها سمبل واقعیت نیستند.

سپس پیامبران ظهور نموده و ماحصل تعالیم آنان برای مردم این بود که ما در ارتباط مستقیم با خداوند هستیم و به واقعیت خداوند شناخت حاصل کرده­ایم و گفتند که بت­پرستی کاری غلط و مردود است.

ظهور پیامبران در اصل سر آغاز عرفان می­باشد... زیرا عرفان می­آموزد که شناخت خداوند از طریق شناخت واقعیت خود و کشف یگانگی وجود میسّر است. امّا مردم تعالیم پیامبران را نیاموختند و صرفاً بطور تعبّدی پذیرفته و عملاً بتهای بزرگتری را در اندیشه­های خود پرورده و به پرستش آن مشغول شدند.

از زمان پیامبران تا بحال، دانشمندان و معتقدان به جهات معنوی و روحانی همواره در صدد برآمده­اند که راه به حقیقت هستی را که پیامبران تعلیم داده­اند برای مردم توصیف و توجیه کنند. در نتیجه عقاید آنها به صور مختلف در جوامع گوناگون تعبیر شده و تدریجاً گروههای مختلف با عقاید متفاوت تشکیل شده و جوامع بحث و صحبت در مورد ادیان مختلف را آغاز نمودند. در طول دوران، این گروهها در اختلاف و ستیز با یکدیگر بوده و ظاهراً اختلافات آنها به علّت تضاد در عقاید دینی و باورهای آنان می­باشد امّا در اصل ریشه اختلافات در منافع و بهره برداریهای مادّی و قدرت طلبی بوده و هست.

نکته مسلم این است که واقعیت دین را نمی­توان از طریق روشهای اجرائی و آداب و رسوم مذهبی که در طیّ قرون اجرا شده است کشف نمود. شناخت خداوند همچنین از طریق قوای مغزی و حواسّ فیزیکی و با مطالعه آثار و پرداختن به سخنان دیگران نیز میسّر نمی­شود.

کشف واقعیت دین در اصل کشف بُعد درونی و ملکوتی ماست که سرچشمۀ تجلی ظهورات الهی است. این همان حقیقتی است که پیامبران کشف و تعلیم فرموده­اند. کشف این حقیقت مستلزم عبادت، دیسیپلین و سیستم آموزشی دقیق می­باشد که عرفان آن را عرضه می­کند.

برای شناخت حقیقت "من" و بعبارت دیگر واقعیت وجودی انسان، نیاز به علم می­باشد. چنین علم نامحدود و لایتناهی را نمی­توان در مراودات جمعی و اجتماعات یافت. بلکه می­بایست در ماوراء مرزهای محدود فرضی، آن را جستجو نمود. راه عرفان براساس شناخت حقیقت "من" که به شناخت خداوند می­انجامد می­باشد، و در اصل "راه پیامبران" را جهت کشف بذر حقیقت که در دل هر انسانی نهفته است دنبا ل می­کند. بدین دلیل است که عرفان پلی میان ادیان است زیرا مقام و روش پیامبران را ارج می­ نهد.

در اصل تأکید عرفان بر روی تجربه شخصی واقعیت خود و کشف و دریافت علم الهی و اهمیت نظم و پرورش قابلیتهای درونی از طریق سیر و سلوک، عاملی است که عرفان را پلی مابین ادیان می سازد و برقراری ارتباط مابین ادیان را چه از جهت معنوی و درونی و یا دنیوی و اجتماعی میسر می­سازد.